In de artikelen van de vorige weken was te lezen wat radiopiraterij inhoudt en hoe deze vorm van radiomaken zich door de jaren heen heeft ontwikkeld. In die artikelen werd al gesproken over het Agentschap Telecom. Deze organisatie is de handhavende organisatie als het gaat om het verlenen van vergunningen voor radioamateurs, het veilen van radiofrequenties en het controleren van de naleving van de Telecomwet. In dit artikel zal verder worden ingegaan op het ontstaan van het Agentschap Telecom en zijn werkzaamheden.

Het Agentschap Telecom heeft een lange geschiedenis. De dienst is in 1929 opgericht als Radiocontroledienst van het Staatsbedrijf der PTT (afgekort RCD). Het hoofdkantoor zat in Den Haag, terwijl in Nederhorst den Berg het luisterstation was gevestigd. Halverwege de jaren ’70 van de vorige eeuw besloot de regering om de werkloosheid in de noordelijke provincies terug te dringen door overheidstaken te gaan spreiden. De afdeling Directoraat Kabel en Verbindingen (DKV) later (DKRV) werd naar aanleiding van dit besluit verplaatst naar Amersfoort, en het hoofdkantoor van de RCD naar Groningen. In 1982 werden onder het decentraliseringsbeleid van overheidstaken regionale vestigingen geopend in Zwolle voor Noord-Nederland en in Eindhoven voor Zuid-Nederland, terwijl onder de vestiging in Nederhorst den Berg nu Midden-Nederland ging vallen. In de jaren 1976 tot 1981 werden de luisterposten van de Bijzondere Radio Dienst (BRD) geïntegreerd in de RCD. In 1989 werd de Kust- en Scheepsradio (KSR) toegevoegd, met als vestigingsplaats Capelle aan den IJssel. Vanwege de privatisering van de PTT werd de RCD ondergebracht bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat, werd de naam gewijzigd in Directie Operationele Zaken, en was de dienst onderdeel van de Hoofddirectie Telecommunicatie en Post (HDTP). Later werd deze naam veranderd in Rijksdienst voor Radiocommunicatie (RDR) en Divisie Telecom als onderdeel van de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW). In juli 2002 werd de dienst als zelfstandig agentschap ondergebracht bij het ministerie van Economische Zaken. Bij de reorganisatie in 2005 is weer gekozen voor centralisatie van het Agentschap. Amersfoort werd de centrale vestiging en Groningen bleef het hoofdkantoor. De lokale districtskantoren te Zwolle, Eindhoven en Capelle aan den IJssel alsmede de historische RCD-vestiging te Nederhorst den Berg werden opgeheven.

Radio, televisie, mobiele telefoon; deze en vele andere toepassingen maken gebruik van radiogolven die zich verplaatsen binnen de ether. Er zijn zo veel diensten die gebruik maken van de ether, dat die ruimte goed moet worden bewaakt. Hiervoor is het Agentschap Telecom in het leven geroepen. Het Agentschap Telecom houdt zich bezig met het verruimen, verdelen en optimaliseren van het elektronische communicatiedomein. Al sinds de oprichting handhaven de medewerkers de wetten tegen illegaal frequentiegebruik. Daarnaast maakt het Agentschap (inter-)nationale afspraken over het gebruik van frequenties. Het Agentschap Telecom is niet alleen uitvoerder en toezichthouder op het vlak van telecommunicatie in Nederland. Op 10 oktober 2010 zijn de BES-eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius ‘bijzondere gemeenten’ van Nederland geworden en sindsdien vervult het Agentschap dezelfde rol voor Caribisch Nederland.

De methoden en bevoegdheden van het Agentschap Telecom om radiopiraten te bestraffen zijn in al die jaren flink gewijzigd. In juni 2010 werd een einde gemaakt aan de gecombineerde aanpak van strafrechtelijke en bestuursrechtelijke handhaving. Als er een illegale radiozender werd gevonden, werd de zender in beslag genomen en kreeg de eigenaar een boete van €1.250,-. Dit viel onder het strafrechtelijke deel van de handhaving. Vervolgens werd een last onder dwangsom opgelegd op grond van de Beleidsregel sancties frequentiegebruik omroep. In de nieuwe aanpak werd alleen nog bestuursrechtelijk opgetreden. Alle eigenaren van een vaste zendinstallatie werden gewaarschuwd door een inspecteur van het Agentschap. Die overhandigde de eigenaar van de zendinstallatie een brief met daarin de sanctie op het illegaal uitzenden. Zodra werd geconstateerd dat er van af een mast illegaal werd uitgezonden, legde het agentschap een boete op van €2.500,-. Daarnaast werd een last onder dwangsom opgelegd van €2.250,-. Deze last onder dwangsom hield in dat bij iedere nieuwe uitzending dit bedrag aan het Agentschap betaald zou moeten worden. Het boetebedrag kon hierdoor oplopen tot €33.750,-. De boete kon worden gehalveerd als na een overtreding binnen 10 dagen de antennes uit de mast werden verwijderd. Helaas bleek deze aanpak onvoldoende succesvol en heeft het Agentschap ervoor gekozen om vanaf november 2013 toch weer direct boetes op te gaan leggen.

Tot de nieuwe aanpak werd besloten omdat de oude wijze van handhaving onvoldoende resultaat gaf; de in beslag genomen zenders werden vervangen en het aantal etherpiraten bleef nagenoeg gelijk. In juni 2010 werd alweer van de gecombineerde aanpak afgeweken, omdat het strafrechtelijk traject te tijdrovend was. Door de bewerkelijkheid van het traject konden er maar één of twee zenders per dagdeel worden aangepakt. Er was een machtiging tot binnentreden nodig en de noodzakelijke politieondersteuning bleek vaak moeilijk te krijgen in het buitengebied. In november 2013 werd daarom de mogelijkheid om direct boetes op te leggen opnieuw en uitgebreider ingevoerd. De boete geldt voor iedereen die de illegale uitzending mogelijk maakt, dus zowel voor de persoon die achter de knoppen zit als de eigenaar of huurder waar de zendinstallatie staat en andere betrokkenen. In het verleden werd alleen de eigenaar van de zendinstallatie beboet. De boete kan afhankelijk van de situatie oplopen tot maximaal €45.000,-.

Voor iedereen die toch graag zelf radio-uitzendingen wil maken, is er ook een legaal alternatief. Voor deze mensen is er het project van de zendamateurs. Zendamateurs zijn mensen die voor hun hobby experimenteren met het uitzenden en ontvangen van radio- en tv-signalen. Zij experimenteren ook met radiofrequenties om verbindingen te maken met andere zendamateurs over de gehele wereld. Dit is toegestaan als zij voldoen aan een aantal voorwaarden, die worden getoetst door een examen waarin zij laten zien dat ze voldoende technische kennis hebben en op de hoogte zijn van de regels en beperkingen die het Agentschap aan de zendamateurs oplegt. Na het afleggen van het examen is alleen nog een registratie bij het Agentschap nodig.

Resumerend: Het Agentschap Telecom heeft een lange geschiedenis waarin op diverse manieren is geprobeerd om het frequentiegebruik in goede banen te leiden. Hiervoor is het Agentschap onderdeel geweest van verschillende ministeries en heeft het verscheidene methoden en technieken gebruikt. Dit werk zal altijd noodzakelijk zijn; het aanpakken van illegale zenders en het reguleren van de zendamateurs zal nooit ophouden, omdat de invloed van te veel of onkundig gebruik van de radio- en televisiefrequenties grote gevolgen heeft voor het goed kunnen gebruiken van de noodfrequenties. In het artikel van volgende week zal worden ingegaan op de wetten die door de jaren heen het uitzenden van radio- en televisieuitzendingen hebben geregeld.

Lees ook de andere artikelen van mr. Sophia Sipkens.